De twee preekstoelen van Someren

SOMEREN - Bij het maken van mijn boek ‘Ode aan de Lambertuskerk’, dat binnenkort uitkomt, komen twee preekstoelen aan bod. Maar ze verdienen extra aandacht omdat het twee prachtige kunstwerken zijn.

door Cees Verhagen

Preekstoelen zijn net zoals communiebanken en biechtstoelen: kerkmeubilair uit vervlogen tijden. In nieuwe kerken is dit meubilair al een tijdje uit de gratie. Biechten doen we meestal niet meer in een biechtstoel, maar diegenen die nog willen biechten gaan bijvoorbeeld in gesprek met de priester in een geschikte ruimte. Maar ook de communie gaan doen we niet meer geknield op de communiebank, met de handjes gevouwen onder het communiekleed. Om de gelovigen toe te spreken gebruikt men tegenwoordig moderne technieken en zijn preekstoelen niet meer nodig. Vroeger moest de priester tijdens zijn preek hoog staan, midden in de kerk en onder een klankbord, om zo goed hoorbaar te zijn. 

In twee Somerense kerken staan de preekstoelen als relieken uit het verleden nog te pronken. Deze kunstwerken zijn cultureel erfgoed. De oudste preekstoel staat in Someren in de protestantse kerk op het Speelheuvelplein. Deze eiken zeshoekige preekstoel is gemaakt in 1740 door de meesterschrijnwerker Godefridus Scheepers uit Heeze en staat sinds 1999 op de lijst nationale monumentenzorg. Hiervoor stond deze preekstoel in de verdwenen middeleeuwse gotische kerk van Someren. In 1648 mochten de katholieken hun godsdienst namelijk niet meer uitoefenen en kwam deze kerk in protestantse handen. 

De protestanten sloopten en verkochten alles wat rooms was uit de kerk. De roomse preekstoel mocht nog wel even blijven staan, maar de beeltenissen werden verwijderd. In 1740 lieten de protestanten een nieuwe eigen preekstoel maken, uiteraard zonder heilige afbeeldingen. In de jaren 1884/85 werd voor de protestantse gemeenschap een nieuw kerkgebouw in waterstaatsstijl gebouwd naar het ontwerp van architect P. van den Erve, en op 1 november 1885 werd dit nieuwe gebouw in gebruik genomen aan het Speelheuvelplein. De preekstoel uit 1740 en enkele andere attributen zijn toen meeverhuisd naar de nieuwe kerk op het Speelheuvelplein. 

Lambertuskerk
De tweede preekstoel staat in de Lambertuskerk aan de Kerkstraat. In 1829 kreeg Someren een nieuwe waterstaatskerk op de Postel, omdat de verbouwde schuurkerk te klein was geworden. De oude bouwvallige gotische kerk op het Kerkeindje konden zij terugkrijgen, maar de katholieken wilden de vervallen kerk niet terug. Ze bouwden een nieuwe kerk op de Postel. Voor deze kerk liet Pastoor Christiaan Schrijvers in 1849 een nieuwe preekstoel maken door beeldsnijder Lambertus Coenen uit Lieshout. Deze preekstoel stond in het midden van deze kerk. Bij het verplaatsen naar de huidige kerk in 1926 paste het oude klankbord niet en kreeg de preekstoel een eenvoudig klankbord. Dit klankbord voldeed echter niet omdat de preekstoel niet midden in de kerk stond, maar in een hoek voorin de kerk. De mensen achter in de kerk konden de priester die preekte niet horen. Niet lang daarna werd het vervangen door een nieuw lepelvormig klankbord voor een betere akoestiek en werd de preekstoel een beetje opgeschoven. Toen de elektrische geluidsinstallatie werd aangeschaft vond pastoor Antoon van den Heuvel dat het houten klankbord niet meer nodig was en werd dit weggehaald. Het verhaal gaat dat Bertje Boerekamp het klankbord met zaag en bijl kortgemaakt heeft voor de kachel van pastoor Van den Heuvel.

Boek
Mocht u meer willen weten over de Sint-Lambertuskerk in Someren: Het boek ‘Ode aan de Lambertuskerk’ ligt binnenkort in de boekhandel en is tevens verkrijgbaar bij de schrijver van dit verhaal.